We bring you the 11th chapter of Chanakya Neeti as we continue our series of providing original text of this volume. This is indeed a volume of great insight and wisdom written by the famous political scientist, surgeon and thinker of India. Popularly known as Kautilya, he still inspires a generation. We move ahead with our presentation.
Chanakya Neeti Slokas in Sanskrit: Chapter 11
Sloka 1: दातृत्वं प्रियवक्तृत्वं धीरत्वमुचितज्ञता।
अभ्यासेन न लभ्यन्ते चत्वारः सहजा गुणाः।।
Sloka 2: आत्मवर्गं परित्यज्य परवर्गं समाश्रयेत्।
स्वयमेव लयं याति यथा राज्यमधर्मतः।।
Sloka 3: हस्ती स्थूलतनुः स चाङ्कुश वश किं हसितमात्रोंऽकुशः।
दीपे प्रज्वलिते प्रणश्यति तमः किं दीपमात्रं तमः।।
Sloka 4: वज्रेणभिहताः पतन्ति गिरयः किं वज्रमात्रं नगाः।
तेजो यस्य विराजते स बलवान् स्थूलेषु कः प्रत्ययः।।
Sloka 5: कलौ दशसहस्राणि हरिस्त्यजति मेदिनीम्।
तदर्द्धे जाह्नवी तोयं तदर्द्धे ग्रामदेवता।।
Sloka 6: गृहासक्तस्य नो विद्या न दया मांसभोजिनः।
द्रव्य लुब्धस्य नो सत्यं न स्त्रैणस्य पवित्रता।।
Sloka 7: न दुर्जनः साधुदशामुपैति
बहु प्रकारैरपि शिक्ष्यमाणः।
आमूलसिक्तं पयसा घृतेन
न निम्बवृक्षोः मधुरत्वमेति।।
Sloka 8: अन्तर्गतमलो दुष्टस्तीर्थस्नानशतैरपि।
न शुद्धयतियथाभाण्डं सुरया दाहितं च तत्।।
Sloka 9: न वेत्ति यो यस्य गुणप्रकर्षं
स तु सदा निन्दति नात्र चित्रम्।
यथा किराती करिकुम्भलब्धां
मुक्तां परित्यज्य विभर्ति गुञ्जाम्।।
Sloka 10: यस्तु संवत्सरं पूर्णं नित्यं मौनेन भुञ्जते।
युगकोटिसहस्रन्तु स्वर्गलोके महीयते।।
Sloka 11: कामं क्रोधं तथा लोभं स्वाद शृङ्गारकौतुकम्।
अतिनिद्राऽतिसेवा च विद्यार्थी ह्याष्ट वर्जयेत्।।
Sloka 12: अकृष्ट फलमूलानि वनवासरतः सदा।
कुरुतेऽहरहः श्राद्धमृषिर्विप्रः स उच्यते।।
Sloka 13: एकाहारेण सन्तुष्टः षड्कर्मनिरतः सदा।
ऋतुकालेऽभिगामी च स विप्रो द्विज उच्यते।।
Sloka 14: लौकिके कर्मणि रतः पशूनां परिपालकः।
वाणिज्यकृषिकर्मा यः स विप्रो वैश्य उच्यते।।
Sloka 15: परकार्यविहन्ता च दाम्भिकः स्वार्थसाधकः।
छलीद्वेषी मदुक्रूरो मार्जार उच्यते।।
Sloka 16: वापीकूपतडागानामारामसुखश्वनाम्।
उच्छेदने निराशंङ्क स विप्रो म्लेच्छ उच्यते।।
Sloka 17: देवद्रव्यं गुरुद्रव्यं परदाराभिमर्षणम्।
निर्वाहः सर्वभूतेषु विप्रश्चाण्डाल उच्यते।।
Sloka 18: देयं भोज्यधनं सुकृतिभिर्नो सञ्चयस्तस्य वै
श्रीकर्णस्य बलेश्च विक्रमपतेरद्यापि कीर्ति स्थिता।
अस्माकं मधुदानयोगरहितं नष्टं चिरात्सञ्चित
निर्वाणादिति नष्टपादयुगलं घर्षत्यमी मक्षिकाः।।
