Moving forward, we present the seventh chapter of Chanakya Neeti, a volume of great insight and wisdom written by the famous political scientist, surgeon and thinker of India. Popularly known as Kautilya, he still inspires a generation.
Chanakya Neeti Slokas in Sanskrit: Chapter 7
Sloka 1: अर्थनाश मनस्तापं गृहिण्याश्चरितानि च।
नीचं वाक्यं चापमानं मतिमान्न प्रकाशयेत।।
Sloka 2: धनधान्य प्रयोगेषु विद्या सङ्ग्रहेषु च।
आहारे व्यवहारे च त्यक्तलज्जः सुखी भवेत्।।
Sloka 3: सन्तोषामृततृप्तानां यत्सुखं शान्तिरेव च।
न च तद्धनलुब्धानामितश्चेतश्च धावाताम्।।
Sloka 4: सन्तोषस्त्रिषु कर्तव्यः स्वदारे भोजने धने।
त्रिषु चैव न कर्तव्योऽध्ययने जपदानयोः।।
Sloka 5: विप्रयोर्विप्रवह्नेश्च दम्पत्योः स्वामिभृत्ययोः।
अन्तरेण न गन्तव्यं हलस्य वृषभस्य च।।
Sloka 6: पादाभ्यां न स्पृशेदग्निं गुरुं ब्राह्मणमेव च।
नैव गावं कुमारीं च न वृद्धं न शिशुं तथा।।
Sloka 7: शकटं पञ्चहस्तेन दशहस्तेन वाजिनम्।
हस्तिनं शतहस्तेन देशत्यागेन दुर्जनम्।।
Sloka 8: हस्ती त्वंकुशमात्रेण बाजो हस्तेन तापते।
शृङ्गीलकुटहस्तेन खड्गहस्तेन दुर्जनः।।
Sloka 9: तुष्यन्ति भोजने विप्रा मयूरा धनगर्जिते।
साधवः परसम्पत्तौ खलाः पर विपत्तिषु।।
Sloka 10: अनुलोमेन बलिनं प्रतिलोमेन दुर्जनम्।
आत्मतुल्यबलं शत्रुं विनयेन बलेन वा।।
Sloka 11: बाहुवीर्यं बलं राजा ब्राह्मणो ब्रह्मविद बली।
रूपयौवनमाधुर्यं स्त्रीणां बलमुत्तमम्।।
Sloka 12: नात्यन्तं सरलेन भाव्यं गत्वा पश्य वनस्थलीम्।
छिद्यन्ते सरलास्तत्र कुब्जास्तिष्ठन्ति पादपाः।।
Sloka 13: यत्रोदकं तत्र वसन्ति हंसाः
स्तथैव शुष्कं परिवर्जयन्ति।
न हंसतुल्येन नरेणभाव्यम्
पुनस्त्यजन्ते पुनराश्रयन्ते।।
Sloka 14: उपार्जितानां वित्तानां त्याग एव हि रक्षणम्।
तडागोदरसंस्थानां परिदाह इदाम्मससाम्।।
Sloka 15: स्वर्गस्थितानामिह जीवलोके
चत्वारि चिह्नानि वसन्ति देहे।
दानप्रसङ्गो मधुरा च वाणी
देवार्चनं ब्राह्मणतर्पणं च।।
Sloka 16: अत्यन्तलेपः कटुता च वाणी
दरिद्रता च स्वजनेषु वैरम्।
नीच प्रसङ्गः कुलहीनसेवा
चिह्नानि देहे नरकस्थितानाम्।।
Sloka 17: गम्यते यदि मुगेन्द्रमन्विरे
लभ्यते करिकपोलमौक्तिकम्।
जम्बूकाश्रयगतं च प्राप्यते
वत्सपुच्छखरचर्मखण्डम्।।
Sloka 18: शुनः पुच्छमिव व्यर्थं जीवितं विद्यया विना।
न गुह्यगोपने शक्तं न च दंशनिवारणे।।
Sloka 19: वाचा च मनसः शौचं शौचमिन्द्रियनिग्रहः।
सर्वभूतदया शौचमेतचछौचं परमार्थिनाम्।।
Sloka 20: पुष्पे गन्धे तिले तैलं काष्ठे वह्निः पयोघृतम्।
इक्षौ गुडं तथा देहे पश्यात्मानं विवेकतः।।
